Madde, uzayda yer kaplayan ve kütlesi olan her şeydir. Katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç temel halde bulunabilir. Yani kütlesi ve hacmi olan her şeydir. Katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç temel halde bulunabilir. Maddenin ortak özellikleri arasında kütle, hacim, eylemsizlik, enerji, boşluklu yapı ve tanecikli yapı yer alır.
Bununla beraber madde ile cisim, günlük hayatta sıkça karıştırılan iki kavramdır. Her ikisi de fizik biliminin temelini oluşturur ve birbirleriyle yakından ilişkili olsa da, aralarında önemli bir ayrım bulunur. Eğer maddeye şekil verilirse bu cisim olur. Öyleyse cisim belirli bir şekli ve hacmi olan maddedir. Katı maddeler cisim olarak adlandırılır. Sıvı ve gaz maddeler cisim olarak adlandırılmaz.
Özetle: Tüm cisimler maddedir, ancak tüm maddeler cisim değildir. Cisim, belirli bir şekli ve hacmi olan maddedir. Madde, cisimden daha geniş bir kavramdır.
Maddenin Ortak Özellikleri:
- Kütle: Madde, kütlesine sahip olduğu için yer çekimi kuvvetine maruz kalır. Kütle, bir maddenin ne kadar madde içerdiğini gösteren bir ölçüdür.
- Hacim: Madde, uzayda yer kapladığı için hacmi vardır. Hacim, bir maddenin kapladığı boşluk miktarıdır.
- Eylemsizlik: Bir madde, üzerine kuvvet uygulanmadıkça durma veya sabit hızla hareket etme eğilimindedir.
- Tanecikli Yapı: Madde, taneciklerden oluşur ve bu tanecikler (atomlar, moleküller) arasında boşluklar bulunur.
Maddelerin Ayırt Edici Özellikleri:
Maddelerin birbirinden ayırt edilmesini sağlayan birçok özellik vardır. Bu özelliklere ayırt edici özellikler denir. Bazı önemli ayırt edici özellikler şunlardır:
1. Renk: Farklı maddeler farklı renklere sahip olabilir. Örneğin, altın sarı renkteyken, demir gri renktedir.
2. Koku: Bazı maddeler belirgin bir kokuya sahipken, bazılarının kokusu yoktur. Örneğin, limon keskin bir kokuya sahipken, su kokusuzdur.
3. Tat: Tuzlu, tatlı, ekşi ve acı gibi farklı tatlar maddeleri ayırt etmede yardımcı olabilir. Örneğin, şeker tatlı iken, limon ekşidir.
4. Erime Noktası: Her maddenin eridiği belirli bir sıcaklık vardır. Bu sıcaklığa erime noktası denir. Erime noktaları farklı olan maddeler ayırt edilebilir. Örneğin, suyun erime noktası 0 °C iken, demirin erime noktası 1538 °C’dir.
5. Kaynama Noktası: Her maddenin kaynadığı belirli bir sıcaklık vardır. Bu sıcaklığa kaynama noktası denir. Kaynama noktaları farklı olan maddeler ayırt edilebilir. Örneğin, suyun kaynama noktası 100 °C iken, etil alkolün kaynama noktası 78 °C’dir.
6. Yoğunluk: Yoğunluk, bir maddenin birim hacmine düşen kütlesidir. Yoğunlukları farklı olan maddeler ayırt edilebilir. Örneğin, suyun yoğunluğu 1 g/cm³ iken, demirin yoğunluğu 7,87 g/cm³’tür.
7. Elektriksel İletkenlik: Bazı maddeler elektrik akımını iletirken, bazıları iletmez. Elektrik akımını ileten maddelere iletken, iletmeyen maddelere ise yalıtkan denir. Örneğin, bakır bir iletkendir, plastik ise bir yalıtkandır.
8. Isı İletkenlik: Bazı maddeler ısıyı iyi iletirken, bazıları iyi iletmez. Isıyı iyi ileten maddelere ısı iletkeni, iyi iletmeyen maddelere ise ısı yalıtkanı denir. Örneğin, metal bir ısı iletkenidir, plastik ise bir ısı yalıtkanıdır.
9. Çözünürlük: Bazı maddeler suda çözünürken, bazıları çözünmez. Suda çözünen maddelere çözünür, çözünmeyen maddelere ise çözünmez denir. Örneğin, tuz suda çözünürken, kum suda çözünmez.
10. Manyetik Özellikler: Bazı maddeler mıknatısa çekilirken, bazıları çekilmez. Mıknatısa çekilen maddelere manyetik, çekilmeyen maddelere ise diamagnetik denir. Örneğin, demir mıknatısa çekilirken, alüminyum mıknatısa çekilmez.
Bu saydıklarım dışında da maddelerin ayırt edilmesini sağlayan birçok özellik vardır. Örneğin, sertlik, kırılganlık, esneklik, parlaklık gibi. Bir maddeyi tanımlamak için, ayırt edici özelliklerinden birkaçını gözlemlemek yeterlidir.